‘Zo’, zegt buurvrouw, ‘nog een paar weken dan is er weer een jaar voorbij. Wat gaat de tijd toch snel’. En dan halen we herinneringen op aan vroegere tijden. Op oudejaarsavond naar de kerk en dan altijd het lied ‘Uren, dagen, maanden, jaren vliegen als een schaduw heen’. Als je de kerk uit kwam werd je meestal ontvangen door wat vuurwerk dat al werd afgestoken. ‘We hadden in onze jeugd niet zoveel vuurwerk om af te schieten, meestal alleen maar wat rotjes’, moppert Watze, ‘moet je nu kijken hoeveel miljarden er de lucht in gaan.’ Buurvrouw vindt het toch wel een mooi gezicht al dat siervuurwerk, maar of het allemaal zo gunstig is voor het milieu trekt ze in twijfel en bovendien gebeuren er altijd ongelukken. Kan nog best zo zijn dat het met een aantal jaren helemaal verboden wordt om nog vuurwerk af te steken, aldus buurvrouw.
Ja, er is veel veranderd in pak weg zo’n zestig jaar. Als jongens gingen we alle kerstfeesten langs. Aan alle drie kerken werd een bezoek gebracht. Met dan nog enkele gewone kerkdiensten erbij werden er flink wat uren in een kerk doorgebracht. Maar ja, er was thuis nog geen televisie en de smartphone en de laptop waren nog niet uitgevonden. Er waren weinig mogelijkheden tot vertier en vermaak anders dan ‘kattenkwaad’ uithalen in die jaren. Het ‘kerstdiner’ was eenvoudig. Voor ons wat het altijd een soepje vooraf en daarna kwam het zelf gemeste en geslachte konijn op tafel. Misschien was er daarna al het ‘Saromatoetje’, dat aan het einde van de jaren vijftig op tafel verscheen.
Toen wij in 1956 op het eiland kwamen wonen ging ik nog enkele jaren naar de Doopsgezinde zondagsschool met het kerstfeest als hoogtepunt van het jaar. Er was koek, snoep en warme chocolademelk. En aan het einde van het feest werden de boeken uitgedeeld. Voor veel kinderen was dat de enige keer in het jaar dat ze een boek kregen. Ook bij ons thuis werden geen boeken gekocht. Niet alleen was er nauwelijks een boekwinkel op het eiland maar ook was daar geen geld voor.
Ik kon (en kan nog steeds) niet goed zingen, maar met Minne Kanger achter het kleine orgeltje zong ik de kerstliedjes op mijn manier mee. Ik vermoed dat de kinderen links of rechts van mij meer last dan plezier van mijn gezang hebben gehad. Minne Kanger leefde met en voor de muziek. Behalve organist, dirigent bij korps en koor was hij ook jarenlang verbonden aan de Doopsgezinde zondagsschool. Als lid van de zondagsschoolleiding heb ik in latere jaren nog lang met hem samengewerkt. Minne zorgde er niet alleen voor dat er goed gezongen werd door de kinderen maar ook werden de liedjes uit het hoofd gezongen en werd er geen boekje gebruikt. Met een teken van zijn hand gaf hij aan wanneer de kinderen moesten gaan staan of zitten, zodat alles strak en netjes verliep.
Bij de kerstboom zat Hannes Nagtegaal met een emmer water en stok met spons om een weerbarstige kaars direct te doven wanneer er een beginnend brandje in de boom ontstond. Nooit gehaast, maar in alle rust werd het dreigende brandje geblust.
Met een lijst werd voor het kerstfeest geld opgehaald bij leden en ouders zodat er voldoende geld was voor de versnaperingen en de boeken. Met een halve aardappel, verpakt in rood crêpepapier werden er ‘kandelaars’ gemaakt zodat ieder kind een kaarsje voor zich op de tafel had staan. Die avond werd ook de grote kerstboom versierd welke toen nog uit het eigen bos kwam en gratis werd geleverd. Buiten was het echt donker, want er was nog geen buitenverlichting en straatlampen waren schaars. Thuis brandden de echte kaarsjes in de eigen kerstboom kort en maar twee avonden in het jaar.
Ja, ik weet het. Het is opnieuw een nostalgisch verhaal. Maar het gaat erom dat we beseffen dat het met kerst niet alleen maar gaat om een fraaie buitenverlichting, de mooie versiering in huis of het heerlijke kerstdiner. Nee, het gaat over samen leven, naar elkaar omkijken en elkaar respecteren. Want het Kind in de kribbe heeft ons laten zien dat het niet gaat om macht of rijkdom maar dat iedereen, maar dan ook echt iedereen recht heeft op leven, respect, eerlijkheid en menselijkheid. Een algemeen kinderpardon, zo vlak voor Kerst zou het feest een heel stuk mooier kunnen maken!
Jan J. de Vries